Achtergronden en ontwikkelingen in orgaanhandel: armoede als trigger

Momenteel is het legaliseren van handel in donornieren weer actueel. De aanbiedingen om een donornier te kunnen kopen via internet nemen toe, maar zijn nog steeds illegaal.

Volgens de Wet op de Orgaandonatie hebben in Nederland levende donoren alleen recht op een vergoeding van gemaakte onkosten, zoals reiskosten, medische kosten en eventueel gederfde inkomsten. Het tegen een vergoeding aanbieden van een orgaan is wettelijk niet toegestaan. Maar als een patiënt zich met een donor meldt bij een transplantatiecentrum, is het voor het team vrijwel onmogelijk om te achterhalen of er een financiële transactie tussen donor en ontvanger plaatsvindt. Patiënten en donoren kunnen eenvoudig afspraken buiten de arts om maken.

'Baas over eigen organen'
Daarnaast maakt de wet geen duidelijk onderscheid tussen het geven van een vergoeding en een al dan niet materieel gebaar uit dankbaarheid voor het orgaan. (Medisch Contact). 'Baas over eigen organen' kopt het artikel van filosoof en publicist Marcel Zuijderland op zaterdag 20 augustus in de NRC. Naar zijn mening is een verbod op een markt in organen ethisch gezien onhoudbaar, omdat het sommige mensen redt van hun armoede en andere mensen van lijden. Is dat zo?

Armoede in Nederland neemt toe
De armoede in Nederland neemt toe. Steeds meer mensen in Nederland leven onder de armoedegrens. Aanvragen om voedselpakketten bij de voedselbank nemen steeds meer toe. Bij de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) is de vraag om financiële hulp in twee jaar tijd meer dan verdubbeld. Het Europese bureau voor de statistiek Eurostat verstaat onder de armoedegrens 60 procent van het modale inkomen.

Grote prijsverschillen donornieren
De (illegale) prijzen van een donornier verschillen enorm. Al Jazeera publiceerde in 2010 een artikel over de bloeiende orgaanhandel in Irak. Mensen die te arm zijn om hun gezin te onderhouden, verkopen uit arren moede hun nier en ontvangen daar zo'n 3000 dollar voor. Dat lijkt niet veel, maar in een land als Irak is dat bijna een gemiddeld jaarsalaris en ook in Jordanië is dat 60 procent van een jaarsalaris. "Ik dacht dat ik wel werk zou kunnen vinden, zodat ik mijn schuld kon aflossen. Wat ik echter dagelijks ontvang is niet genoeg om mijn gezin te kunnen laten eten. Ik heb acht kinderen." Karim Hussein is een Irakees, hij reisde naar Baghdad om daar zijn nier af te staan voor 3000 dollar. (Vkblog.nl berichten, inmiddels opgeheven) In het centrum van de illegale handel in organen in India, de stad Madras, kost een nier € 20.000. Maar wat verdient de (vaak criminele) tussenhandel hieraan?

Om uit de financiële put te raken vroeg een Fransman € 100.000 voor zijn donornier. Hoe zal dat gaan in Nederland als de handel vrijgegeven wordt? De bijstandsmoeder die een nier verkoopt, de vader van het gezin van zes kinderen die de afbetalingen op zijn huis niet meer kan betalen, de student die zijn studieschuld wil aflossen? Wat krijgen wij hier voor tussenhandel? Mensen die € 1000 voor hun nier krijgen, die vervolgens wordt verkocht voor € 10.000? Maakt je dat nog wat uit als je een nier nodig hebt en over voldoende financiële middelen beschikt? Is er dan nog wel een donornier beschikbaar voor mensen die niet over voldoende geld beschikken? In hoeverre zal het de weg vrij maken voor excessen?

Orgaanhandel ook in rijke landen
'Mensenhandel voor organen' meldt ABC News. Een rijke vrouw uit Australië haalde een jongere vrouw uit de Filippijnen, met als doel een nier te ontnemen. Juni 2011, metronieuws.nl: transplantatiechirurg dr. Frank Dor van het Erasmus MC zegt dat het op dit moment bij 5 tot 10 procent van alle niertransplantaties ter wereld gaat om illegaal of onder dwang verkregen organen. Westerlingen omzeilden wachtlijsten door voor veel geld een orgaan te kopen in landen als China, Egypte of Pakistan. Die landen hebben echter hun wetten verscherpt en het orgaantoerisme is naar elders verschoven. Dor: "Jongeren in landen als Moldavië en Kosovo worden onder het mom van ‘werk’ naar onder meer Turkije en Israël gelokt. Eenmaal daar blijkt het werk niet te bestaan en zijn hun verblijfspapieren verdwenen. De enige manier om het paspoort terug te krijgen, is door een nier af te staan." Dit is illegaal, maar je kunt het ook 'markt creëren' noemen. Een aanwijzing voor hoe het zal gaan als de markt 'vrij' is?